Boşanmanın Eşler Üzerindeki Mali Sonuçları

Boşanmanın eşler üzerinde Türk Medeni Kanunu’nun 174-175. maddelerinde düzenlenen maddi tazminat, manevi tazminat ve yoksulluk nafakası olmak üzere üç önemli sonucu bulunmaktadır.

a) Maddi Tazminat

Maddi tazminat, Türk Medeni Kanunu’nun 174/1 maddesinde;”Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddi tazminat isteyebilir.”şeklinde düzenlenmiştir.

Maddi tazminat talebinde bulunulabilmesi için;

1) Boşanmaya karar verilmiş olması gerekmektedir. Maddi tazminata boşanma gerçekleştikten sonra karar verilir çünkü boşanmadan dolayı bir zarar meydana gelmelidir. Bu sebeple dava reddedildiği veya ayrılık kararı verildiğinde tazminata hükmedilemez çünkü henüz evlilik devam etmektedir.

2) Talep edilmesi gerekmektedir. Maddi tazminata hakim tarafından re’sen hükmolunamaz, talep edilmesi gerekmektedir. Açılmış olunan boşanma davası açılırken ya da davanın herhangi bir aşamasında talep edilebileceği gibi boşanmaya karar verildikten sonra ayrı bir dava konusu da yapılabilir. Bu hak boşanma hükmünün kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içerisinde kullanılmalı aksi takdirde TMK m. 178 gereğince zamanaşımına uğrayacaktır.

3) Boşanmadan dolayı bir zarar meydana gelmelidir. Tazminat talep eden eşin boşanma gerçekleştikten sonra mevcut ya da muhtemel menfaatlerinin zarara uğraması gerekmektedir.

4) Hükmedilen tazminat miktarı aleyhine karar verilen tarafın mali gücüyle orantılı olmalıdır.

5) Tazminat isteyen tarafın kusursuz ya da daha az kusurlu olması, tazminat istenen tarafın kusurlu olması gerekir. Kusur, hukuk düzeni tarafından beğenilmeyen davranışlar olarak niteledirilebilir. Lehine tazminata hükmedilmesini isteyen eş diğer eşin kusurundan dolayı boşanmaya karar verilmesi gerektiğini ispatlamakla yükümlüdür. Tazminat talep eden eşin az kusurlu olması halinde ise tazminat miktarı kusur oranında indirim yapılarak belirlenecektir.

Maddi tazminat miktarının belirlenmesi hususunda; maddi tazminat talebinde bulunan  eş tazminat miktarını açık olarak talebinde belirtmelidir. Mahkeme tazminat miktarını hesaplarken tüm unsurları göz önüne alıp hakkaniyet ilkesine göre karar verir. Fakat hükmedilen miktar talep edilen miktardan daha yüksek olamaz. Maddi tazminatta faiz boşanma kararının kesinleşme tarihindeki kanuni faiz oranlarına göre takdir edilir.

Maddi tazminat taleplerine toptan ya da irat biçiminde ödenmesine karar verilebilir. İrat biçiminde ödenmesine karar verilen tazminat, alacaklı tarafın yeniden evlenmesi ya da taraflardan birinin ölümü halinde kendiliğinden sona erer, alacaklı tarafın evli olmadan fiilen evliymiş gibi yaşaması, haysiyetsiz hayat sürmesi ve tazminat talep eden eşin ekonomik sorunlarının ortadan kalkmış olması halinde mahkeme kararıyla kaldırılır. Tazminat nakdi olabildiği gibi ayni de olabilir fakat tarafların bu konuda anlaşmış olmaları gerekmektedir.

b) Manevi Tazminat

Manevi tazminat TMK’nın 174/2 maddesinde;“Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevi tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.”şeklinde düzenlenmiştir.

Manevi tazminata hükmedilebilmesi için;

1)Boşanmaya karar verilmiş olması gerekmektedir.

2)Talep edilmesi gerekmektedir. Manevi tazminatın talep edilmesi gerekmektedir. Hakimin geniş bir takdir yetkisi vardır. Boşanma davası açılırken ya da davanın herhangi bir aşamasında talep edilebileceği gibi boşanmaya karar verildikten sonra ayrı bir dava konusu da yapılabilir. Bu hak boşanma hükmünün kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içerisinde kullanılmalı aksi takdirde TMK m.178 gereğince zamanaşımına uğrayacaktır.

3)Boşanmadan dolayı bir manevi  zarar doğmalıdır. Boşanmaya neden olan olaylar talepte bulunan tarafın kişilik hakkını ihlal etmiş olmalıdır.

4)Tazminat isteyen tarafın kusursuz ya da daha az kusurlu olması, tazminat istenen tarafın kusurlu olması gerekir.

5) Kişilik haklarına verilen zararla boşanma arasında uygun illiyet bağı olmalıdır. Davacı tarafın kişiliğinin uğramış olduğu zararın boşanmayla alakası yoksa manevi tazminat ödenmesine de gerek yoktur.

Manevi tazminat miktarının belirlenmesi hususunda; manevi tazminat talebinde bulunan eş tazminat miktarını açık olarak talebinde belirtmelidir. Manevi tazminat miktarının hesaplanması maddi tazminata göre çok daha zordur. Hakim hesaplama yaparken olayların ağırlığını, tarafların yaşlarını, kusur oranlarını ve tüm unsurları göz önüne alarak hakkaniyet ilkesine göre karar verir. Fakat hükmedilen miktar talep edilen miktardan daha yüksek olamaz. Taraflar kendi aralarında bir miktar belirlese de hakimin onay vermesi gerekmektedir. Manevi tazminat zenginleşme aracı olarak da kullanılamaz.

Manevi tazminatın irat biçiminde ödenmesine karar verilemez. Sadece toptan şekilde ödenebilir. Manevi tazminatta faize karar verilmesi için mutlaka talep edilmesi gerekmektedir. Aksi halde faize hükmedilmez. Boşanma hükmünün kesinleşmesi tarihinden itibaren yasal faiz istenebilir.Boşanma kararı kesinleştikten sonra açılan ayrı bir tazminat davasında ise  bu dava tarihinden itibaren yasal faiz oranında faize hükmedilebilir.

c) Yoksulluk Nafakası

Yoksulluk Nafakası TMK’nın 175. Maddesinde;”Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan mali gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir.Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.”şeklinde düzenlenmiştir.

Yoksulluk nafakasına hükmedilebilmesi için;

1)Taraflardan birinin talepte bulunması gerekmektedir. Tedbir nafakasına hakim kendiliğinden hükmedebiliyorken yoksulluk nafakası için talep edilmesi gerekmektedir. Boşanma davası açılırken ya da dava devam ederken talep edilebileceği gibi karar kesinleştikten sonra 1 yıl içerisinde de ayrı bir dava konusu yapılabilir. Dava aşamasında talep edilmesi halinde boşanma davasının fer’i niteliğinde olduğundan herhangi bir harca tabi olmazken karar kesinleştikten sonra ayrı bir davada talep edilmesi halindeyse harca tabidir. Ayrıca anlaşmalı boşanma davasında nafaka ile ilgili bir talepte bulunulmamışsa daha sonra dava konusu yapılamaz.

2) Talep eden eşin kusursuz ya da az kusurlu olması gerekmektedir.

3) Nafaka isteyen eş boşanmadan dolayı yoksulluğa düşecek olmalıdır. Kendi iradi hareketleriyle (örneğin kumar oynadığı için) yoksulluğa düşmemelidir.

4)Nafakayı ödeyecek olan eşin mali gücüyle orantılı olmalıdır. Tarafların ekonomik ve sosyal durumları, mal varlıkları göz önüne alınarak karar verilmelidir. Değişen ekonomik durum ve koşulların olması durumunda tekrar mahkemeden nafaka miktarının arttırılması talep edilebilir.

Hakimin yoksulluk nafakasına hükmedebilmesi için; talep miktarının açıkça gösterilmesi gerekir. Hakim kendiliğinden nafakaya hükmedemez. Taraflar kendi aralarında belirli miktar belirlese de hakimin onaylaması gerekir. Kanun koyucu yoksulluk nafakasını süresiz olarak ödeneceğini hükme bağlamıştır. Nafaka belli bir süre için istemişse mahkenin de bu yöndeki kararı kesinleşmişse daha sonra nafaka alacaklısı tarafından uzatılması istenemez.

Yoksulluk nafakasının toptan veya durumun gereklerine göre irat biçiminde ödenmesine karar verilebilir. İrat biçiminde ödenmesine karar verilen nafaka, alacaklı tarafın yeniden evlenmesi ya da taraflardan birinin ölümü halinde kendiliğinden kalkar; alacaklı tarafın evlenme olmaksızın fiilen evliymiş gibi yaşaması, yoksulluğunun ortadan kalkması ya da haysiyetsiz hayat sürmesi halinde mahkeme kararıyla kaldırılır. Hakim, istem halinde, irat biçiminde ödenmesine karar verilen nafakanın gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir.

STJ. AV. LEYLA BAŞKAYA

Kaynakçalar;

1. Dergipark sitesi Arş. Görevlisi Oğuz Ersoy Makalesi

2. Kulaçoğlu Hukuk Bürosu

3. Murat Başpınar, MARMARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ HUKUK ANABİLİM DALI ÖZEL HUKUK BİLİM DALI BOŞANMANIN MALİ SONUÇLARI VE ÖZELLİKLE MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT Yüksek Lisans Tez

4 – EMİNE SERİN OF, SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ÖZEL HUKUK ANA BİLİM DALI BOŞANMANIN MALİ SONUÇLARI YÜKSEK LİSANS TEZİ

5 – YARGITAY KARARLARI

6 – TÜRK MEDENİ KANUNU